'Ekstremt højt' grundvand øger risiko - Østjylland hårdt ramt
Ifølge Miljøministeriet har omkring 450.000 boliger under en meter ned til grundvandet langt det meste af året.
2023 har været det vådeste år nogensinde, og sluttede endda med flere storme og oversvømmelser.
Det er ikke gået de danske boligkøbere næsen forbi. Faktisk er det nu et flertal af dem, der vil holde øje med risikoen for oversvømmelser, når de køber ny bolig, viser en rundspørge, som YouGov har gennemført for ejendomsmæglerkæden Home.
Og det kan der være god grund til. For lige nu er risikoen for oversvømmelser særligt høj mange steder i landet.
Det fortæller professor i hydrologi Simon Stisen fra De Nationale Geologiske Undersøgelser for Danmark og Grønland, GEUS.
- Det vi ser lige nu, handler ikke om stormflod. Stormfloder kommer jo fra havet, men det her gælder hele det åbne landskab og i byerne, siger han til TV 2.
Kun tre procent er bekymret for egen bolig
I rundspørgen svarer 62 procent, at risikoen for oversvømmelse ”i høj grad” eller ”i meget høj grad” vil have betydning for deres boligvalg, hvis de skulle flytte.
Det er en stigning på knap en fjerdedel siden 2020. Men det kommer ikke bag på boligmarkedsanalytiker i Home Henrik Hauthorn Jensen.
- De seneste par år, og ikke mindst i løbet af 2023, har vi fået syn for sagen. Klimaforandringerne påvirker vores vejr og folks overvejelser omkring valg af bolig, siger han.
Til gengæld er det kun tre procent af boligejerne, der frygter, at deres nuværende bolig er i risiko for oversvømmelser efter skybrud, stormflod eller forhøjet vandstand.
Men ifølge Simon Stisen fra GEUS er det noget helt fjerde, som skaber en høj risiko for oversvømmelser.
Årsagen er hverken skybrud eller stormflod
Sidste års rekordvåde vejr har nemlig også skabt en rekordhøj vandstand i undergrunden.
Det er det såkaldte grundvandsspejl, som flere steder står ekstremt højt og nogle steder er målt til hidtil uset høje niveauer, fortæller Simon Stisen.
Det gælder blandt andet ved Bregneholt på Lolland og ved Tinglev i Sønderjylland.
- Det vi ser nu, er langtidseffekten af vedvarende regn igennem hele efteråret. Så det er hverken skybrud eller stormflod, der er årsagen.
Kortet herunder viser en modelberegning for, hvor meget grundvandstanden afviger fra normalen. De mørkeblå områder betegner GEUS som "ekstremt vådt", mens de lysegrønne er "indenfor normal".
Grundvandsstanden er så at sige vandstanden nede i jorden.
Under grundvandsstanden er jorden mættet med vand, som fylder alle de små mellemrum mellem jordens partikler. Kommer mere vand til, kan det derfor ikke sive væk, og så stiger grundvandsstanden endnu mere.
Når den underjordiske vandstand helt op til for eksempel en kælder, risikerer man altså at det løber ind gennem revner og sprækker. Og kommer det helt op til jordens overfalde i et lavtliggende område, opstår der en oversvømmelse.
- Der er altså ingen bufferkapacitet i jorden, og hermed forbliver vandet på overfladen. Vandføringen øges i stedet i vandløb, og overskydende vand samler sig i lavtliggende områder som lavninger, i ådale og i voksende vandhuller, fortæller Simon Stisen.
Ifølge Miljøministeriet er grundvandsspejlet i Danmark over de seneste 30 år steget med cirka en meter.
Det betyder, at omkring 450.000 boliger har under en meter ned til grundvandet mere end 80 procent af året.
Nogle steder i landet har man i årevis oplevet problemer med højt grundvand - for eksempel i sønderjyske Bylderup-Bov, hvor kloaksystemet lige nu er så hårdt presset, at beboere opfordres til hverken at vaske tøj eller skylle ud i toilettet, når de har lavet småt.
Risikoen for oversvømmelser er ekstra høj
Efter de seneste dages tørvejr er grundvandsstanden nu svagt faldende, men den er stadig høj mange steder.
Derfor er risikoen for oversvømmelser ekstra stor i de kommende måneder.
- Meget højtstående grundvand helt tæt ved overfladen giver i sig selv udfordringer flere steder med vand i kældre og skader på infrastruktur. Derudover skal der ikke meget nedbør til, før eventuelle oversvømmelser opstår igen, siger Simon Stisen.
Han peger blandt andet på Nord- og Østjylland, hvor landskabet stadig er dækket af op mod en halv meter sne.
For når sneen smelter, skal vandet finde et sted at løbe hen.
- Al den nedbør tæller også med i regnskabet, men først når vi får tøvejr, og sneen smelter igen, siger Simon Stisen.
Problemet vokser med klimaforandringerne
Spørger man Simon Stisen, skal vi forvente, at udfordringen med det stigende grundvand kun kommer til at vokse i fremtiden.
Det skyldes først og fremmest, at klimaforandringerne forventes at gøre det danske vejr endnu vådere.
- Klimaprognoserne siger, at vi får vådere vintre. Men om vinteren har vi ikke ret mange muligheder for at komme af med vandet, for der er meget lidt fordampning og jorden er allerede mættet med vand.